7 + 2 dagen in Tibet

Op het Barkhor plein komt net een patrouille van 26 Chinese militairen langs gemarcheerd. Twee politieagenten en twee brandweermannen bekijken dit tafereel verscholen achter gebedsvlaggen. Iets verderop staat een brandweerwagen gereed en liggen blusdekens in de aanslag. Boven op de omringende daken houden streng kijkende militairen een oogje in het zeil. We hebben het idee in een oorlogszone terecht te zijn gekomen. Hoewel de Chinezen dit natuurlijk liever niet horen. Pelgrims met traditionele kleding en gebedsmolens lopen schijnbaar onverstoord hun ‘kora’ (een rondgang met de klok mee om een klooster) en werpen zich knielend ter aarde voor de ingang van het klooster. Op de voorgrond wordt geprobeerd om toeristen souvenirs aan te smeren, terwijl op de achtergrond het Potala Paleis zichtbaar is. Dit alles is te zien vanaf het dak van het Jokhang Klooster. Wij zijn in Lhasa, de hoofdstad van Tibet.

Het heeft wel de nodige moeite gekost om hier te komen. Zo was het lastig om een permit voor Tibet te verkrijgen. Als je bij de aanvraag van je Chinese visum zegt dat je naar Tibet gaat, dan krijg je geen visum. Maar je hebt wel een visum nodig om een permit voor Tibet te kunnen krijgen. Wij hebben dus een fictief reisschema ingediend.

Een van de andere vreemde regels is dat je (sinds mei) met minimaal vijf mensen van dezelfde nationaliteit het land moet binnenkomen. Voor reislustige Nederlanders is dit nog wel te regelen, maar voor personen uit bijvoorbeeld Malta wordt dit al een stuk lastiger. Er zijn ook nationaliteiten die helemaal niet in aanmerking komen voor een permit, namelijk Britten, Noren, Oostenrijkers en Zuid-Koreanen (meestal door een officiële ontvangst van de Dalai Lama in het land). Aangezien alle toeristen vanwege een Chinees politiek congres vóór 1 november Tibet uit moesten zijn, had onze reisorganisatie de vlucht naar Lhasa (en het totale reisprogramma van Tibet) vier dagen vervroegd. Het was lang spannend of we Tibet in mochten, maar op 19 oktober hoorden we in Leshan dat we twee dagen later vanuit Chengdu naar Lhasa zouden vliegen.

DAG 1

Om vijf uur ’s ochtends werden we opgehaald bij ons hotel en naar de luchthaven van Chengdu gebracht. Hier ontmoetten we de andere vijf Nederlanders met wie we op een permit reisden: Frits en Astrid, Gerard en Marian, en Henny. Met het gezamenlijke permit konden wij onze instapkaarten krijgen. Het werd echter nog even spannend, aangezien twee mensen van onze groep niet geregistreerd bleken voor de vlucht. Ze hadden bijna een tweede keer moeten betalen, maar na bellen met de contactpersoon (Mr. Sam alias Kevin) kwam het allemaal nog net op tijd goed. Tijdens de vlucht hadden we een mooi uitzicht op de Himalaya.

In Lhasa werden we opgehaald door onze Tibetaanse gids Thinley. Als welkom kreeg iedereen een witte Tibetaanse gebedssjaal omgehangen. Aangezien Lhasa op een hoogte van 3.600 meter ligt, moesten we veel drinken en plassen om hieraan te wennen. Dit alles om hoogteziekte te voorkomen. Om te acclimatiseren hebben we het Potala Paleis (met een wapperende Chinese vlag op het dak) van een afstandje bekeken en een rondje over het Barkhor plein gemaakt.

Om op het plein te geraken, moesten onze tassen eerst door een röntgenapparaat (dit hebben we in Tibet vaak moeten doen). Het plein was streng verboden voor aanstekers en lucifers; dit om te voorkomen dat mensen zichzelf in brand steken. Op het plein waren overal politieagenten en militairen, sommigen met wapens in de aanslag. Enkelen hadden hun helmen en schilden mooi gepositioneerd (helaas was een foto hiervan niet mogelijk) en zaten samen aan een tafel spelletjes te spelen en thee te drinken. Op de daken die het plein omringen staan militairen op de uitkijk. Regelmatig marcheren er hele groepen militairen voorbij. Ze vormen een schril contrast met de Tibetanen, die je vriendelijk toelachen en groeten.

Wat ons opviel zijn de belachelijk hoge entreegelden voor kloosters, paleizen en het fotograferen daarin. Dit waarschijnlijk ter compensatie van de weinige toeristen die nog worden toegelaten. Het is een onprettig idee dat al dit geld naar de Chinese regering gaat en niet naar de Tibetanen. De Tibetanen beschouwen de verovering van Tibet in 1950 als een annexatie. De Chinezen vinden echter dat de Tibetanen niet zo moeten zeuren, aangezien ze ervoor hebben gezorgd dat de infrastructuur in Tibet is verbeterd en de bevolking rijker is geworden.

De Dalai Lama vluchtte in 1959 naar India, maar geldt nog algemeen als dé geestelijk en wereldlijk leider van Tibet. Dit laatste is voor China niet te accepteren; daarom is het streng verboden om teksten, foto’s en video’s van de Dalai Lama (‘Oceaan van Wijsheid’) in Tibet te verspreiden. Doordat er nog altijd veel spanningen zijn tussen de bevolkingsgroepen, hebben veel steden een Tibetaans (oud) gedeelte en een Chinees (nieuw) gedeelte.

De eerste dag in Tibet werd afgesloten met een diner in Dunya, het restaurant van een Rotterdammer en zijn vrouw. Hij woont al jaren in Lhasa en leeft in de Tibetaanse winter in Rotterdam-Noord. Met typisch Rotterdamse tongval vertelde hij over zijn leven in Tibet en over 2012; een moeilijk jaar vanwege de weinige toeristen die zijn toegelaten. De Tibetaanse bediening kon ook al een woordje Nederlands. We vroegen om een ‘lekker bakkie’ en we kregen een goede kop koffie.

DAG 2

Op de tweede dag stonden maar liefst drie excursies op het programma. De eerste ging naar het kleurrijke Drepung Klooster aan de voet van een berg. Ooit woonden hier zo’n 7.000 monniken. Wij zagen hier vooral veel pelgrims die vloeibare of vaste yak-boter offeren. De geur van deze boter is typisch voor Tibet. Daarnaast worden kleine bankbiljetten als offer aan de Boeddha’s gegeven. Onze gids Thinley werd de hele tijd in de gaten gehouden door een Chinese dame. Hij mocht dus niet alles zeggen wat hij zou willen, anders kon hij zijn vergunning kwijtraken.

Onze gids Thinley zei in ieder klooster: “In here you have to see the Past Buddha (Dipankara) / Present Buddha (Shakyamuni) / Future Buddha (Maitreya) / Compassion Buddha (White Tara) / Enlightment Buddha (Green Tara)”. Soms met de toevoeging: “But it is closed now”. Er zijn meer Boeddha’s dan wij dachten. Aan het einde van ons bezoek bleken we een deel van de groep kwijt te zijn. Maar na een kwartier werden ze gevonden door de gids; er bleek een verkeerde afslag genomen te zijn.

In de middag zijn we naar het Sera Klooster gegaan om een grote groep debatterende monniken te bekijken. Tijdens het debat staan twee of meer monniken tegenover elkaar. De staande monnik stelt een filosofische vraag en de zittende monnik moet het juiste antwoord geven. De vele gebaren en geluiden die hierbij worden gemaakt, leveren spectaculaire plaatjes op van monniken in karate-houdingen.

Na dit bijzondere tafereel gingen we door naar het Norbulingka Klooster, ook wel bekend als het zomerpaleis van de Dalai Lama. Eigenlijk is dit een groen park met daarin enkele paleisjes en kapelletjes. In het woongedeelte van de Dalai Lama stond ook nog een oude radio, een cadeautje van een Russische president.

DAG 3

De volgende dag gingen we naar het Potala Paleis, ook wel bekend als het winterpaleis van de Dalai Lama. Heel bijzonder om dit wit-rood-gele paleis met dertien verdiepingen en duizend kamers van buiten en binnen te mogen zien. Het witte gedeelte van het paleis bevat de woonruimten van de Dalai Lama, het rode gedeelte bevat de religieuze ruimten en het gele gedeelte bevat de slaapvertrekken van de Dalai Lama. In het paleis staan de stoepa’s (Tibetaans: chörten) met de overblijfselen van de oude Dalai Lama’s. Helaas hadden de Chinezen vervelende regels bedacht, de toegangsprijs was verdubbeld tot 25 Euro per persoon en je mocht maar één uur in het paleis besteden. Jammer dat we er zo snel doorheen moesten voor bijna de toegangsprijs van de Efteling. Een duidelijk geval van toeristje pesten.

Na de lunch gingen we naar het Jokhang Klooster in het centrum van Lhasa. Dit is Tibets oudste en heiligste klooster en heeft drie verdiepingen. Het is in 647 na Christus gebouwd door koning Songtsen Gampo (niet te verwarren met Sagsanbömbög, het Mongoolse woord voor basketbal. Zie onze blog over Mongolië http://blue.waarbenjij.nu/reisverslag/4396418/temee-mor-yamaa-hon#ad-image-119215662). Voor de interessante taferelen op het Barkhor plein vanaf het kloosterdak verwijzen wij naar de inleiding van deze blog.

In de avond aten we met de hele groep in een toeristenrestaurant. We kregen diverse Tibetaanse hapjes voorgeschoteld, zoals momo’s (gestoomde of gebakken deeghapjes gevuld met vlees of groenten), tsampa (deegballetjes) en het nodige yak-vlees. Dit vlees hadden we ook al gegeten op een yak-pizza en in een yak-curry. Alle volgende keren zijn we met zijn tweeën in lokale tentjes gaan eten; de toeristenplekken zijn niet echt aan ons besteed.

DAG 4

Frits en Astrid hadden voorgesteld de ‘vrije dag’ in Lhasa met de hele groep naar het Ganden Klooster te gaan. Deze excursie voerde ons zo’n 40 kilometer buiten Lhasa. Onderweg zagen we in kleine dorpjes bij vrijwel ieder huis een Chinese vlag wapperen (dit hadden we in Beijing, Leshan en Chengdu niet zo vaak gezien). Wij denken dat deze huizen door Chinezen worden gebouwd voor Tibetanen, maar dat daarbij wel wordt vastgelegd dat de Chinese vlag altijd te zien moet zijn.

Het klooster staat boven op een berg en is te bereiken via een slingerweg met haarspeldbochten. Boven aangekomen zijn we begonnen aan een kora rondom het klooster, waarbij veel kleurrijke gebedsvlaggen te zien waren. Tijdens de rondgang hadden we een mooi uitzicht op een dal met een meanderende rivier. Voordat we gingen picknicken, wees de gids ons op een heuveltje in de verte waar ‘sky burials’ plaatsvinden. Bij een dergelijke ‘luchtbegrafenis’ (dit woord spreekt zichzelf tegen) wordt het lijk in mootjes gehakt en door gieren kaalgevreten. Na dit fijne verhaal konden wij genieten van ons eten.

Na de kora hebben we het klooster bezocht. Net als de monniken moesten wij onze schoenen uitdoen om naar binnen te mogen. Het was leuk om te zien wat voor schoenen de monniken dragen; van bruinlederen schoenen tot aan blauwe sportschoenen met oranje veters.

Nadat we terug waren gekeerd in Lhasa, hebben we een traditionele Tibetaanse massage ondergaan. Het bijzondere hieraan was dat dit gedaan werd door twee blinde jongens. Een fijne ervaring met als extra voordeel dat het geld direct naar de Tibetaan gaat. Er werd alleen wel erg hard op enkele punten op de schedel gedrukt. Na het diner waren we echter wel voldoende hersteld om lekker te slapen.

DAG 5

Op deze dag werden we opgehaald bij het hotel door onze chauffeur Poepoe met zijn Toyota Landcruiser (deze delen wij met Frits en Astrid) om de 254 kilometer naar Gyangtze te rijden. Het begin van onze reis over de 865 kilometer lange ‘Friendship Highway’ van Lhasa naar Kathmandu. De rest van de groep en de gids zaten in de andere auto. Deze rit voerde door bergachtige landschappen langs onder andere de Khamba-La pas op 4.700 meter. Bij het Yamdrok-Tso meer zijn we uitgestapt en werden we verwelkomd door een harde en koude wind. Het bezoek aan dit turquoise meer met op de achtergrond een besneeuwde bergtop was deze ontbering echter meer dan waard.

Na het meer reden we door een maanlandschap naar Gyangtze. Nadat we hier waren aangekomen, probeerde Frits met zijn Lonely Planet de stad te verkennen. De politieagenten hebben de kaart ook nog bestudeerd, maar konden niet vertellen waar de oude stad was. Het duurde een uurtje voordat Frits erachter kwam dat hij de weg probeerde te vinden met de kaart van Xigatze. Maar ja, daar hebben ze ook een klooster en een fort (dzong). Het ronddwalen heeft echter wel mooie foto’s opgeleverd van onder andere drie mannen die op straat een spel aan het spelen waren. Een van de mannen zat op een plastic driewieler.

Op weg naar het oude stadsgedeelte moest Arthur nodig plassen. Aangezien een inwoner van Gyangtze net bezig was om vanaf de straat in een riviertje te urineren, volgde Arthur gezellig zijn voorbeeld. Plassen op straat is in Tibet heel normaal, zowel voor mannen als vrouwen. De lange rokken komen daarbij goed van pas. Na het plassen hebben we bij de paardenrenbaan met een schoolmeisje gesproken. Ze bleek in de plaatselijke kostschool te wonen, omdat er bij haar ouders op het platteland geen scholen zijn. In de avond hebben we gedineerd bij een moslimtentje met gratis thee. In het eettentje bestelden wij de specialiteit van het huis: mals schapenvlees met rauwe knoflook en chili-poeder. Lekker stinken.

DAG 6

We begonnen de dag met een bezoek aan Pelkhor Choede, het klooster van Gyangtze. Naast het klooster staat een grote stoepa (kumbum) van negen verdiepingen met 108 kapelletjes met standbeelden en afbeeldingen van de diverse boeddha’s en beschermgoden. Dit is de grootste stoepa van Tibet. Bijzonder is dat drie verschillende sektes het klooster van Gyangtze delen.

Er zijn in totaal vier stromingen binnen het Tibetaanse Boeddhisme, namelijk (1) Nyingmapa, de oudste sekte; (2) Kagyupa, een afsplitsing van de Nyingmapa; (3) Sakyapa, de sekte van de ‘grijze aarde’ met als leider de Sakya Lama en (4) Gelugpa, de sekte van de Dalai Lama. Leden van de eerste drie sektes dragen rode mutsen, leden van de vierde sekte dragen gele mutsen. De liefhebber kan een Engels stromenschema bekijken op: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Genealogy_of_Tibetan_Buddhist_schools.png.

Na het kloosterbezoek zijn we nog een stukje door de oude stad gelopen. Grappig om voor de deuren geen honden aan de lijn, maar koeien en geiten aan de lijn te zien. Er werd ook druk geklust in het dorpje. Het schilderen van huizen en kloosters gaat hier niet met een kwast, maar per emmer of theepot. Nadat de kleur wit over de muur is gegoten, brengen ze de zwarte verf opnieuw rondom de kozijnen aan. Dit klinkt als meerwerk en dat is het natuurlijk ook.

Na het aanschouwen van de klustaferelen, volgde een rit van zo’n twee uur naar Xigatze. Dit is na Lhasa de grootste stad van Tibet. Daar aangekomen hebben we over de plaatselijke markt gelopen, waar ze naast kleding en meubels ook kachelonderdelen verkochten. Het kan hier namelijk heel koud worden.

Het rondlopen op de markt zorgde ervoor dat we honger hadden gekregen. In een restaurant waar om ons heen duidelijk gegeten werd, bleken wij niet te kunnen eten. In het volgende tentje kregen we van de serveerster de (goedkopere) Chinese kaart, maar al snel wilde de eigenaar deze kaart wisselen voor de Engelse versie. Nadat onze bestelling was goedgekeurd door de keuken, kwam de eigenaar ons vertellen dat ze ons gerecht niet konden bereiden. Hij bedoelde eigenlijk dat we niet welkom waren voor de Chinese prijs. Toen heeft Arthur de menukaart door de zaak heen getorpedeerd en zijn we weggelopen. In een (wederom Moslim-)eettentje werden we wel vriendelijk bejegend, daarom hebben we hier de volgende dag nogmaals gegeten.

DAG 7

De tweede dag in Xigatze hebben we een bezoek gebracht aan het Dashilhunpo Klooster, de zetel van de Panchen Lama (na de Dalai Lama de belangrijkste geestelijke). In de kloostergebouwen staan een ruim twintig meter hoog houten Boeddha-beeld en stoepa’s met daarin de overblijfselen van de oude Panchen Lama’s.

’s Middags hebben we een kora gemaakt rondom het Dashilhunpo Klooster. Dit deden wij als vervanging van de wandeling bij het Everest Base Camp (zie DAG +2). Deze wandeling van bijna één uur is natuurlijk niet echt een vervanging voor een wandeling van drie uur bij de Everest. Maar helaas vond de rest van de groep dit geen probleem. De kora eindigde bij een vleesmarkt waar gevilde schapen aan haken hingen en de ingewanden uitgespreid op plastic zeil lagen. Niet alle groepsleden vonden dit een hygiënische methode.

DAG +1

Na het ontbijt begonnen we aan de autorit richting Sakya. Onderweg werden we aangehouden vanwege het overschrijden van een snelheidslimiet. De agent kende geen genade en nam de rijbewijzen van beide chauffeurs in en zei daarbij: “Rij maar terug naar Xigatze om de boete daar te betalen, daarna krijg je het rijbewijs weer terug”. We hadden op dat moment al ruim een uur gereden…

Deze Chinese pesterij gaf ons mooi de kans om het niet-toeristische Narthang Klooster te bezoeken. Dit leidde tot onze mooiste kloosterervaring in Tibet (en we mochten ook nog eens gratis fotograferen). Bij de ingang van het klooster waren enkele monniken boterthee aan het drinken. Op verzoek mochten wij ook een glaasje van dit zoute mengsel met hen meedrinken. Binnen in het klooster waren vier monniken bezig om een kleurrijke zandmandala te maken. Dit gebeurt slechts één keer per jaar, dus het was heel bijzonder dat we dit konden zien.

Toen de chauffeurs met hun rijbewijzen waren teruggekeerd, vervolgden wij de rit naar Sakya. Onderweg hebben we onze witte gebedssjalen opgehangen bij een plek waar veel gebedsvlaggetjes wapperden. Aangekomen in Sakya bleek dat het hotel koud was, geen warm water had en de elektrische dekens het niet deden. Het was kortom een koud welkom.

Dit was zeker niet het geval bij het Sakya Klooster, de zetel van de Sakya Lama (een goedlachse dikkerd). Hier was namelijk net een festival gaande. De binnenplaats was gevuld met lokale mensen in klederdracht en aan de muur hing een enorme thangka (een geschilderde of geborduurde Boeddhistische banier). In het klooster was een enorme ruimte compleet gevuld met Boeddhistische teksten, de grootste verzameling binnen Tibet. Vanwege het festival waren veel monniken bijeengekomen die muziek maakten met trommels en trompetten.

Tijdens de kora om het klooster hebben we nog mooie plaatjes geschoten van de festivalgangers die zichzelf op tractoren met oplegger laadden. De Sakya-sekte gebruikt voor de buitenkant van de kloosters naast rood en wit ook de kleur grijs. De rode en witte strepen op een grijze muur vormden een mooie achtergrond voor foto’s van de festivalgangers.

Na het klooster zijn we nog door de nauwe straatjes van de oude stad gelopen. In de avond kregen we boterthee aangeboden door een politieagent. We hebben dus toch ook nog wel een prettige ervaring met de Chinese politie gehad. Voor het slapen gaan hebben we een gordijnconstructie gemaakt met kleerhangers om het licht van de straat buiten te houden. We sliepen namelijk direct boven het zwaailicht van de politiepost. Helaas hield dit de kou niet tegen en ook niet het nachtelijk hondenrumoer.

DAG +2

We zijn vroeg opgestaan voor de langste autorit van onze Tibet reis. Deze voerde ons door het Qomolangma (de Tibetaanse naam voor de Everest, letterlijk ‘Heilige Moeder’) National Park met het hoogste punt (5.250 meter) van onze reis: de Gyatso-La pas.

Op deze dag hadden we onze eerste kennismaking met de Mount Everest aan de Tibetaanse zijde (niet te verwarren met de zijde in Nepal). Het Everest Basecamp bleek helaas niet toegankelijk doordat enkele Britten hier in juli een ‘Free Tibet’-vlag hebben opgehangen. Met als resultaat dat Britten niet meer welkom zijn in Tibet en het Basecamp is gesloten voor alle toeristen. Beetje jammer. Door deze actie hebben Tibetanen ook nog eens minder inkomsten uit toerisme. We hadden echter wel geluk met het weer. Een mooie blauwe hemel leverde een mooi zicht op ’s werelds hoogte berg (8.848 meter).

Daarna begon de afdaling naar Zhangmu, langs afgronden, geparkeerde vrachtwagens en haarspeldbochten. Het snelle dalen zorgde voor een vervelende hoofdpijn. Zhangmu is een groezelige grensplaats met vrachtwagenchauffeurs, grenswisselaars en hoeren. Op deze laatste avond hebben we met de groep gegeten in een vreetschuur, omringd door geldwisselaars.

DAG TIBET

Op onze laatste ochtend in Tibet zijn we vroeg opgestaan om als eerste bij de grens te zijn. Een van de vreemde Chinese regels is dat Tibetaanse chauffeurs toeristen niet bij de grens mogen afzetten. We moesten dus in een kleine taxi naar de grens rijden. De Chinese taxichauffeur scheerde gevaarlijk dicht langs de afgronden.

De grens werd bevolkt door strengkijkende Chinezen. We moesten al onze boeken aan de douaniers laten zien en onze tassen werden grondig doorzocht. Het is vreemd dat het betreden van China een van de makkelijkste grensovergangen was en nu bij het naar buiten gaan zo’n rigoureuze controle volgde. Er lag een hele stapel van uitgescheurde voorwoorden van de Dalai Lama uit de Lonely Planet van Tibet. Na het laten zien van onze Lonely Planet van Nepal en onze Russische literatuur, mochten we met de hele groep over de Friendship Bridge het Nepalese stadje Kodari betreden. Nadat iedereen een visum had geregeld, reden we door naar Kathmandu en namen daar afscheid van de groep.

N.B. Tijdens ons verblijf hebben enkele mensen zich in brand gestoken om te protesteren tegen de Chinese overheersing. Deze informatie kom je pas te weten wanneer je het land verlaten hebt. Wij hebben de aanwezigheid van alle militairen en agenten als zeer storend ervaren en hebben veel begrip voor de Tibetaanse strijd tegen de onderdrukking.